Wszechnica, czyli pasjonujące wędrówki z mistrzami w poszukiwaniu prawdy i mądrości

Propozycja działań dla poszukującej młodzieży ze starszych klas SP, zarówno szczególnie uzdolnionej, pragnącej poszerzyć i ukierunkować swoje talenty i pasje pod kątem przygotowań do wyboru profilu dalszej edukacji, uczestnictwa w konkursach lub z czystej „miłości do nauki”, jak i dla uczniów pragnących zdobyć lub utrwalić wiedzę z wybranych dziedzin. Do udziału w spotkaniach o interdyscyplinarnym i interaktywnym charakterze zapraszani są także nauczyciele prowadzący kola zainteresowań, jako współtwórcy tego przedsięwzięcia. Formuła tego projektu edukacyjnego polega na stworzeniu młodym osobom możliwości kontaktu ze specjalistami różnych dziedzin nauki (astronomia, bioetyka, filozofa, teatrologia, historia sztuki i filmu). Szczególny nacisk kładziemy na kulturowy i cywilizacyjny aspekt zagadnień i na osiągnięcia człowieka. Proponujemy uczestnikom Wszechnicy nie tylko wykłady, pogadanki, prezentacje multimedialne, ale także dialog, zadawanie pytań naukowcom w ramach tzw. pytań do eksperta (tzw. Encyklopedia online), organizowane są konkursy. Stwarzana jest też młodzieży szansa samodzielnych poszukiwań i krytycznych wystąpień, możliwość twórczego zaangażowania w projekt (zgłaszanie pomysłów tematyki, zadawanie pytań, tworzenie prezentacji).

Udział w spotkaniach młodych z nauką ma stanowić punkt wyjścia i inspirację do ich samodzielnego rozwoju, jest też okazją do spotkania i wymiany doświadczeń oraz konfrontacji umiejętności z rówieśnikami, dzielenia się zainteresowaniami i doświadczeniami. Mogą oni kontynuować swoją przygodę z nauką w ramach adresowanego do młodzieży starszej Kolokwium akademickiego. Młodsi zaś miłośnicy wiedzy, ciekawi świata i poszukujący odpowiedzi na ważne pytania, mogą skorzystać z zaproszenia na spotkania w Pałacowym centrum nauki.

 

8.04.2025

We wtorek 8 kwietnia mieliśmy okazję porozmawiać na temat Stefana Żeromskiego.
Rok 2025 jest bowiem rokiem Stefana Żeromskiego. 100 lat po śmierci pisarza, na sali widowiskowej Pałacu Młodzieży swój wykład pt. "Żeromski - wczoraj i dziś", wygłosił doktor Jakub Osiński z Katedry Literatury Polskiej i Rosyjskiej Wydziału Literaturoznawstwa UKW w Bydgoszczy. W wykładzie uczestniczyła młodzież z bydgoskiego Liceum nr 5, Zespołu Szkół Handlowych oraz Szkoły Podstawowej nr 32.
Doktor Osiński podczas wykładu przybliżył obecnym na sali uczniom, postać dobrze znaną z przerabianych na lekcjach lektur.
Stefan Żeromski urodził się w 1864 roku w Strawczynie. Swoją edukację rozpoczął w szkole elementarnej w Psarach, następnie kontynuował ją w gimnazjum w Kielcach oraz szkole weterynaryjnej w Warszawie. Z zapisków wynika, że nie był wybitnym uczniem - jego oceny oscylowały pomiędzy 3 a 4. Swoją pracę zawodową rozpoczął jako guwerner, jednak w późniejszych latach jego droga zmierzyła ku pisaniu. Jego pierwsze publikacje miały miejsce na łamach "Tygodnika Powszechnego" oraz "Głosu", gdzie pracował jako publicysta. W późniejszych latach pracował jako bibliotekarz w Muzeum Polskim w Rapperswilu oraz w Bibliotece Ordynacji Zamojskich w Warszawie. W swoim życiu nie stronił też od działań społecznych oraz politycznych. Żeromski był działaczem m.in. Towarzystwa Szerzenia Oświaty "Światło" czy też Związku Zawodowego Literatów Polskich oraz pełnił funkcję przewodniczącego Rady Narodowej Rzeczypospolitej Zakopiańskiej.
Jednakże to literatura była dziedziną, dzięki której Stefan Żeromski zapisał się w dziejach Polski. Doktor Osiński wyróżnił pięć dzieł, które są znane byłym i obecnym uczniom, są to m.in. "Rozdziobią nas kruki, wrony…", "Syzyfowe prace", "Ludzie bezdomni", "Popioły" oraz "Przedwiośnie". W swojej twórczości pisarz, znany był z poruszania tematów polityczno-społecznych m.in. powstań, zaborów, rusyfikacji i drogi do niepodległości.
Podczas wykładu dr Osiński wziął pod lupę dwie konkretne dzieła - "Syzyfowe prace" oraz "Przedwiośnie".
"Syzyfowe prace" powstały w 1897 roku i odnoszą się do losów dorastającego w zaborze rosyjskim Marcina Borowicza, który podlega wszechobecnej rusyfikacji. Z biegiem historii zaczyna przeciwstawiać się rosyjskiej propagandzie i rozumieć wartość polskości. Powieść pokazuje, jak trudna i żmudna była walka o zachowanie tożsamości narodowej pod rosyjskim uciskiem – tytułowe "syzyfowe prace" odnoszą się do bezowocnych wysiłków zaborców, by wykorzenić z uczniów ducha polskości.
"Przedwiośnie" powstało pod koniec życia Żeromskiego w 1924 roku. Powieść przedstawia losy dorastającego Cezarego Baryki podczas wielkich zmian na świecie w obliczu I wojny światowej. Dynamicznie zmieniający się świat sprawia, że główny bohater zaczyna wątpić we wszelkie prezentowane mu wartości. Baryka wacha się między poglądami prezentowanymi przez Antoniego Lulka a poglądami Szymona Gajowca. Jak wskazał dr Osiński, dobór nazwisk w przypadku tych bohaterów nie był przypadkowy. Żeromski owymi nazwiskami
nawiązał do gatunków roślin trujących bądź też toksycznych. Odnosi się to do podejścia reprezentowanego przez bohaterów w kontekście naprawy państwa polskiego - Lulek - głoszący poglądy stricte komunistyczne oraz Gajowiec, który głosił pogląd konieczności społecznych reform. Oba podejścia zakorzeniły się w umyśle Cezarego Baryki, który doszukiwał się słuszności w obu koncepcjach, będąc jednocześnie rozczarowany stanem Polski po odzyskaniu niepodległości.
W 1925 roku umiera Stefan Żeromski, jednak jego powieści pozostają żywe po dziś dzień. W ubiegłym wieku, po śmierci autora pamięć po nim była wyjątkowo trwała, zwłaszcza w towarzystwie młodych poetów. W swojej twórczości do Żeromskiego nawiązywał m.in. Tuwim, Lechoń, Iwaszkiewicz, Wierzyński czy Słonimski. Pomimo zachowania pamięci o artyście, zaczęły pojawiać się pierwsze podejścia mówiące o tym, że powieści i treści przedstawiane przez Żeromskiego są już nieaktualne i nieatrakcyjne dla przeciętnego
czytelnika (a zwłaszcza dla młodzieży). Pogląd ten był już obecny w latach 60 ubiegłego roku i był powtarzany w późniejszych latach przez badaczy dzieł Żeromskiego. W 1968 roku Stanisław Bortnowski przeprowadził ankietę wśród młodzieży szkolnej na temat dzieł Stefana Żeromskiego, co ciekawe młodzież reprezentowała odmienne stanowisko niż obecne w kuluarach przekonanie o nieatrakcyjności dzieł Żeromskiego. Doktor Jakub Osiński podczas wykładu zdecydował się powtórzyć badanie na podstawie odpowiedzi z
ankiet naszych młodych słuchaczy. Jak się okazało, wątki które zainteresowały młodzież podczas czytania Żeromskiego, były takie same jak 57 lat temu. Styl pisania Żeromskiego został określony jako rozwinięty i żywy. Odpowiedź na pytanie czy jego powieści są atrakcyjne, zdania były podzielone.
Jak wskazał dr Osiński, od paru lat trwa tzw. reanimacja twórczości Żeromskiego. W 2018 roku odbyło się Narodowe Czytanie "Przedwiośnia", 2025 został oficjalnym rokiem autora, powstaje również wiele książek naukowych poświęconych twórczości artysty.
Czy twórczość Żeromskiego bliska jest współczesnym tematom? Czy faktycznie należy "reanimować" jego powieści? Doktor Osiński na podstawie wyżej przywołanych "Syzyfowych prac" oraz "Przedwiośnia" doszukał się współcześnie aktualnych tematów. W "Syzyfowych pracach" wskazał takie problemy jak ghosting, przemoc koleżeńska i indoktrynacja. Z kolei w "Przedwiośniu" doświadczenie migracji, nastoletni bunt, rozterki miłosne oraz polaryzację poglądów i wartości. Jak widać ciągle zmieniający się, dynamiczny świat nie odbiega tematyką od czasów i problemów, z którymi mierzyli się ludzie w ubiegłych wiekach. Niech tegoroczna rocznica śmierci Żeromskiego będzie zachętą do ponownego sięgnięcia po jego twórczość i zadania sobie tych samych pytań, które stawiał swoim bohaterom. Bo choć minęło sto lat, jego słowa i tematy nadal brzmią aktualnie.
Koordynacja wydarzenia: Krystyna Bujak
Relacja: Martyna Zamłyńska

zdjęcia: Sandra Wróblewska

4.12.2024

4 grudnia w ramach Sesji literackiej odbył się wykład Profesora Piotr Siemaszko (Dziekana Wydziału Literaturoznawstwa UKW) na temat: „Potęga smaku. Refleksje o pięknie w twórczości Zbigniewa Herberta. W stulecie urodzin Poety.”  Wykładowca przybliżył sylwetkę autora „Pana Cogito”, jego artystyczne inspiracje oraz źródła, z których czerpał i które stanowiły świat jego wartości estetycznych i etycznych. Spotkanie było okazją do poznania i obejrzenia na prezentacji multimedialnej malarskich i architektonicznych fascynacji Poety, przybliżenia związków Herberta z innymi twórcami. Przede wszystkim jednak Pan Profesor skupił się na wierze  Mistrza w  ocalającą moc piękna. Piękno rozumiał Herbert na wzór platoński. Piękno jest nierozłączne od prawdy i dobra. Piękno to także czyny – dobre, szlachetne i piękne. Potęga smaku pozwala  mężnie trwać  przy prawdzie i dobru i dlatego ma siłę ocalić świat i wartości.  Sam doświadczył odwagi, która wynikała z „potęgi smaku”. Stąd wierność i obrona ważnych spraw mimo świadomości klęski u Pana Cogito, będącego alter ego Poety. Profesor Piotr Siemaszko podkreślił, że ta postawa nawiązuje zarówno do klasycznego łączenia w pięknu wymiaru  etycznego  z estetycznym,  jak i do  kategorii męstwa za cenę ofiary, które to wartości łączyły się także  z wzorami   postaw  bohaterów romantycznych. Nie bez znaczenia dla kreowania postawy bohatera „Przesłania Pana Cogito” była  cześć, jaką Herbert miał dla niezłomności  Powstańców Warszawskich, których chciał  tu upamiętnić. Pan Cogito, to także nawiązanie do  kartezjańskiego rozumu. Postawa wierności wartościom jest najbardziej racjonalna, bo ocala człowieczeństwo. O Panu  Cogito powiedziano, że był moralistą, który nazywał po imieniu dobro i zło, czyli żył prawdą. Dobrze, że wybrzmiało w wystąpieniu  Wykładowcy przekonanie o wartościach, które są fundamentem naszej kultury, która zachwyca, ale także zobowiązuje.
Jako pointa spotkania  wybrzmiały słowa z wiersza  Zbigniewa Herberta „ Do Ryszarda Krynickiego - list.” z tomu „Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze”, powstałego w czasie stanu wojennego: „..uwierzyliśmy zbyt łatwo że piękno nie ocala...” 

 

28.11.2023

28 listopada w ramach cyklu „WSZECHNICA, czyli spotkania młodych z nauką” odbyło się kolejne spotkanie. Ogromne zainteresowanie  tematyką  dotykajacą ważnych i aktualnych  spraw, którymi żyją młodzi ludzie, a z którymi często sami sobie nie potrafią poradzić sprawiło, że zaprosiliśmy ponownie na wykład połączony z rozmową z  psychologiem i specjalistką terapeutą. Pani  Greta Haraś w swoim wystąpieniu zatytułowanym:”Czy technologia cyfrowa łączy, czy dzieli ludzi. O wpływie „wspólnej  samotności” na psychikę, wolność, osobowość i relacje młodych ludzi” przybliżyła  problemy wynikające z  nadużywania komunikatorów cyfrowych, które są bardzo ważne i potrzebne, ale nie powinny zaburzać naszych  relacji społecznych, prowadząc do ich spłycenia, a w konsekwencji do wyobcowania i  samotności. Ludzie, szczególnie młodzi odczuwają brak wsparcia i poczucia bezpieczeństwa. Paradoksalnie Sieć zbliża nas do tych , którzy są daleko, a oddala od bliskich. Często  wirtualni znajomi zrywają relację nagle i bez wyjaśnień, gdyż nie zawsze są to więzi bliskie i zobowiązujące. To ma ogromny wpływ  na psychikę i społeczne zachowania młodych ludzi. Technologia ma ułatwiać życie, ale nie powinna uzależniać. Coraz częściej psychologowie zauważają, że  nadużywanie komunikatorów obniża dobrostan psychiczny  młodych osób, a także prowadzi do chorób somatycznych. Emoticony nie są w stanie  wyrazić i zastąpić prawdziwych  uczuć. Coraz częściej młodzież odczuwa samotność, potrzebuje chociaż namiastki bliskości, stąd nieustanne wysyłanie wiadomości  i oczekiwanie na powiadomienia. Jednak, jak pokazują badania,  relacja  onlie  nie zastępuje  potrzeby realnego kontaktu. Nawet poziom dopaminy wzrasta dużo bardziej podczas osobistego spotkania- czyli to prawdziwa  bliskość drugiej osoby sprawia nam przyjemność i daje radość.
Warto  o tym mówić i uświadamiać młodzieży konsekwencje zbytniego uzależnienia się od relacji wirtualnych. Trzeba zauważać znajomych w realu i przestać żyć we „ wspólnej samotności”

 

 

25.10.2023

25 października w ramach SALONU JEZYKOWEGO odbyło się spotkanie będące realizacją  nowego projektu - Klasycznie i współcześnie  zatytułowane: „Grzeczność nie jest nauką łatwą, ani małą. O regułach kultury bycia w życiu i zachowaniach  językowych mówiła  dr  hab. Iwona Benenowska , prof. UKW w ramach wykładu: „Etykieta językowa dawniej i dziś".  Pani Profesor pracuje w Katedrze Językoznawstwa Synchronicznego, Diachronicznego i Kulturowego. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, Komisji Językoznawczej Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, Komisji Etyki Komunikacji PAU. Pełni funkcję sekretarza Stowarzyszenia Etyki Słowa. Jako rzeczoznawca MEN opiniuje podręczniki szkolne w zakresie poprawności językowej. Od 2019 roku współpracuje także z Narodową Agencją Wymiany Akademickiej (NAWA).
Tym razem przedmiotem wystąpienia  i rozmowy z uczestnikami Pani Profesor był językowy savoir- vivre  oraz szerzej pojmowane reguły dobrego wychowania, grzeczności i kultury bycia. Prof. Benenowska przybliżyła  zmiany zachodzące w tym zakresie, normy wysokie i potoczne na przykładach obowiązujących obecnie i dawniej manier oraz współczesnej rzeczywistości językowej. Przypomniała, że  zasady stosowności i  kultury słowa oraz  ogólne normy tego, co nazywamy bon-tonem,  kindersztubą czy dobrymi manierami, słowem wzory kultury chronią świat przed agresją, są kulturową osłoną. Pokazała na wielu przykładach, że znajomość form ułatwia funkcjonowanie w życiu społecznym, łagodzi obyczaje i czyni życie piękniejszym i łatwiejszym. Kultura bycia łączy się także z uważnością, brakiem pośpiechu, który nie sprzyja dbałości - nie tylko o maniery, ale także o dobro drugiej osoby. Szacunek dla innych, zasady grzeczności językowej dotyczą wszystkich sytuacji werbalnych, zarówno rozmowy jak i listu, oficjalnych pism czy maila. Ważny jest  zawsze kontekst i adresat wypowiedzi, żeby wybrać normę, ale grzeczność jest zawsze stosowna i pożądana. Sprzyja społecznemu uznaniu, akceptacji w danej grupie, ułatwia komunikację. Ponieważ, jak mówił Sędzia w „Panu Tadeuszu”- „Grzeczność nie jest nauką łatwą, ani małą”, należy dbać o poznanie i utrwalanie  jej  reguł, a nade wszystko stosowanie w życiu. Temu służyło nasze spotkanie. Na jego zakończenie Profesor  Iwona Benenowska przypomniała, że 21 listopada przypada Światowy Dzień Życzliwości i Pozdrowień- warto wówczas zatrzymać się i zastanowić nad swoim stylem bycia, zwłaszcza nad wulgaryzacją języka i zachowań. Zagadnieniu wulgaryzmów mówczyni poświęciła wiele czasu, pokazując rozpowszechnianie  się w przestrzeni publicznej tego  bardzo negatywnego zjawiska, będącącego zaprzeczeniem wartości etycznej i estetycznej mowy.
 Bardzo cieszy ogromne zainteresowanie tą tematyką. Zapewne powrócimy jeszcze niejednokrotnie do tych kwestii.  

 

13.12.2022

13 grudnia na specjalną prośbę współpracujących z Pałacem Młodzieży szkół odbyło się kolejne spotkanie w ramach  cyklu Wszechnica, poświęcone problematyce komunikacji. Zajęcia przygotowane przez panią  psycholog  Gretę Haraś dotyczyły  relacji i sztuki dialogu  na co dzień a zatytułowane były : „O potrzebie dialogu. Rozmowy, które budują”.  Prowadząca zaproponowała nie tylko wykład oraz i  krótki film mówiący o mechanizmach prowadzących do samotności i o sposobach radzenia sobie z tym zjawiskiem, ale przeprowadziła także  ciekawe warsztaty z komunikacji. Młodzież wykazała się aktywnością i zainteresowaniem tą tematyką, o czym świadczyły gromkie brawa na zakończenie, a także indywidualne rozmowy. Na pewno uświadamianie znaczenia  umiejętności życia w grupie oraz  zgubnego wpływu na nasze życie zjawiska zerwania  prawdziwych relacji we współczesnych rodzinach, środowisku rówieśniczym i ogólnie w  świecie  jest bardzo potrzebne, dlatego należy ukazywać problem i uczyć,  jak w praktyce  komunikować się z innymi, by być rozumianym i rozumieć innych. Temu właśnie służyło kolejne  spotkania z panią psycholog Gretą Haraś.

 

27.10.2021, godz. 11:00

Setka Lema. Wizje i spełnienia – czy Lem byłby zdziwiony współczesnością?
Tym razem zaprosiliśmy młodzież do udziału  w ramach cyklu  Wszechnica w sesji na temat:  Setka Lema. Wizje i spełnienia - czy Lem byłby zdziwiony współczesnością? Było to spotkanie  prowokujące młodych uczestników do pogłębionej refleksji nad współczesnością i przyszłością człowieka oraz naszej cywilizacji. Przewodnikami po futurologicznej rzeczywistości, zawartej w dziełach Lema byli specjaliści –  literaturoznawca dr Marta Kładź-Kocot oraz filolog i filmoznawca dr Dominik Wierski. Pani doktor w niezwykle ciekawym wystąpieniu  o  wiele mówiącym tytule : „Stanisław Lem – prorok fiaska” postawiła na wstępie tezę, że kluczem do zrozumienia  twórczości Lema  jest świadomość funkcji mitów, które miały oswajać świat, którego nie rozumiemy.  U Lema jest podobnie. To opowieść służy poszukiwaniu sensu. Poprzez przepięknie opowiedziane i przybliżone opowieści autora „Bajek robotów” dr Marta Kładź-Kocot ukazała jak wielkim  humanistą i profetą był Lem, ile niepokojów i dylematów współczesnego człowieka w obliczu rozwoju technologicznego przewidział, będąc jednocześnie prekursorem wielu wynalazków, o których mówił i pisał. Nasze zderzenie ze sztuczna inteligencją, co przeczuwał Lem, będzie stawiało nas przed koniecznością zdefiniowania istoty człowieczeństwa. Będziemy musieli przyznać, że ludzie, chociaż mniej doskonali, są właśnie ludźmi dlatego, że mają wątpliwości, refleksje, uczucia. Muszą wybierać, bo nie są zaprogramowanymi automatami. Wybory etyczne, wątpliwość, emocje- to nas konstytuuje i czyni nieraz bezbronnymi, sprawia, że nasza egzystencja bywa tragiczna, ale przez to ludzka.
Z kolei dr Dominik Wierski jako przewodnik po świecie adaptacji dzieł Lema przedstawił trudne relacje genialnego, znanego na całym świecie pisarza z twórcami ekranizacji jego powieści, a także przybliżył samą postać twórcy w oparciu o fragmenty  filmów dokumentalnych jemu poświęconych.
Młodzież na pewno wyszła  ubogacona z tego spotkania.  Jego uczestnicy chętnie dyskutowali, gdyż poprzez lekturę i wcześniejsze rozmowy z polonistami (LO V  i LO VII) byli przygotowani do udziału w debacie.